ลักษณะเป็นสี่เหลี่ยม ใบรียาว ปลายใบแหลม ดอกออกเป็นช่อที่ยอด มีทั้งชนิดดอกสีขาว และสีม่วงแดงอ่อน ผลมีเมล็ด 4 เมล็ด เป็นพืชที่ปลูกเป็นผักสวนครัวอยู่ทั่วไป

โหระพามีถิ่นกำเนิดในทวีปอัฟริกา และเอเซียเขตร้อน แต่มีการนำมาปลูกอย่างแพร่หลายในทวีปยุโรป อเมริกา และเอเชีย โหระพามีหลายสายพันธุ์ (varities) แต่ละสายพันธุ์จะมีสีและกลิ่นแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อม ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์คือ ใบ และยอดอ่อน นำมาใช้เป็นผัก ใช้แต่งกลิ่นอาหาร เช่น แกงเผ็ด ใช้กลบกลิ่นคาว เช่น ผัดเนื้อ ผัดหอย เป็นต้น

เมื่อนำใบโหระพามากลั่นด้วยไอนํ้า จะได้น้ำมันโหระพา (Oil of Basil) ซึ่งใช้แต่งกลิ่นอาหารและใช้เป็นเครื่องหอม ส่วนประกอบของนํ้ามัน โหระพาก็แตกต่างกันไปตามท้องที่ที่ปลูก

2. เมล็ดแก่เมื่อแช่นํ้าจะพองตัวและมีลักษณะเป็นเมือก (muci­lage) ใช้เป็นยาเย็น กินเป็นยาระบายอ่อนๆ เช่นเดียวกับเมล็ดแมงลัก ใช้สำหรับผู้ที่ท้องผูกเป็นประจำ โดยใช้เมล็ดที่แช่นํ้าจนพองเต็มที่แล้วผสมนํ้าหวานและนํ้าแข็งรับประทานเป็นขนม ใช้ภายนอกเป็นยาพอกแผล

3. นํ้ามันโหระพามีคุณสมบัติฆ่าแมลงและไล่แมลงได้  ใช้ฆ่า แมลงวันและยุง